blog

Is een ereschuld aftrekbaar voor de erfbelasting?

Definitie: Een ereschuld is een schuld die je juridisch niet, maar moreel wel verplicht bent om te voldoen.

In een uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam van 16 maart 2021 (ECLI:NL:GHAMS:2021:2554) stelden de drie broers van hun overleden zuster zich op het standpunt dat hun kinderen, ondanks het feit dat er geen testament was, recht hadden op een legaat uit de nalatenschap van hun tante.

Zus Corrie (de naam is verzonnen) was ongehuwd en had geen kinderen. Haar wettelijke erfgenamen waren haar drie broers.

De ouders verzinnen een legaat voor hun kinderen

Deze creëerden echter een aftrekbaar legaat voor hun kinderen.

De drie kinderen van één van de broers, ik noem hem hier verder Hans, kregen een legaat van € 2.100 en het kind van een andere broer € 2.000. Deze bedragen vielen net onder de vrijstelling van (in 2017) € 2.199.

Corrie verbleef vanwege haar geestelijke toestand – ze had het niveau van een negenjarige – in een verzorgingsinstelling.

Ze overleed op 54-jarige leeftijd en had geen testament opgemaakt. Gezien haar verstandelijke vermogens was ze hiertoe ook niet in staat.

Haar drie broers erfden dus volgens het systeem van de wet. Het saldo van haar nalatenschap bedroeg volgens de aangifte erfbelasting zo’n € 52.000. Dit was na aftrek van de ’legaten’ van in totaal € 8.300.

De legaten werden niet erkend

Maar de belastingdienst accepteerde de legaten niet en stelde de belastbare nalatenschap vast op € 60.300.
De drie broers werden dus ieder voor een erfdeel van € 20.100 aangeslagen.

Mentor en bewindvoerder

Hans was mentor en bewindvoerder van Corrie. Hij ging in bezwaar tegen de drie aanslagen erfbelasting en voerde eveneens de procedures voor de Rechtbank Noord- Holland en het Gerechtshof te Amsterdam.

Kennelijk had Hans geen deskundige ingeschakeld want dit was een kansloze zaak!

Hans stelde zich op het standpunt dat er sprake was van vier aftrekbare legaten aan de neven en nicht van zijn zuster die – ondanks het feit dat er geen testament was – in mindering moesten komen op het saldo van de nalatenschap.

De neefjes en het nichtje deden heel veel voor hun tante!

Zijn verhaal was dat, hoewel zijn zus en tante van de neven en nicht in een verzorgingsinstelling woonde, zijn kinderen en hijzelf gedurende 12 jaar de zorg op zich genomen hadden doordat hij samen met zijn gezin tante Corrie regelmatig bezocht en waar nodig ondersteunde en activiteiten met haar ondernam.

Een ereschuld

Hij kende daarom als geen ander de wensen van zijn zus en wist zeker dat ze een legaat aan haar neven en nicht had willen toedelen. Door deze betrokkenheid en zorg was er een ereschuld ontstaan en deze kon worden voldaan door een gift of schenking.

Een levend testament!

Er was weliswaar geen testament maar hij ‘was zelf het levende testament van zijn zuster’.

Het gerechtshof zag deze ‘kwaliteit’ echter niet als een ‘objectief verifieerbare laatste wil (ofwel testament) van de erflater’.

Volgens Hans was er sprake van ereschulden waaruit natuurlijke verbintenissen waren ontstaan.

Er staat niets op papier

Maar het hof stelde dat als deze verbintenissen waren ontstaan – welke vraag verder niet aan de orde was – deze alleen ten laste van de gezamenlijke erfgenamen kunnen komen als ze in een rechtens afdwingbare schuld zijn omgezet. En dat was niet het geval.

De ‘legaten’ werden dus geschrapt.

Juridisch gezien is dit geen interessante zaak.

Het is niet meer dan een krampachtige poging van een leek op het gebied van erfrecht om een voordeeltje te behalen. De legaten hadden 30% van € 8.300 is € 2.490 aan erfbelasting kunnen besparen.

Als je naar het chronologisch verloop van deze zaak kijkt, is er heel veel tijd aan verspild.

Zus Corrie overleed op 26 april 2017. Uiteindelijk deed het gerechtshof te Amsterdam, na uitspraak van de inspecteur op het bezwaarschrift en het afwijzen van het beroep tegen de uitspraak van de inspecteur door de rechtbank, op 16 maart 2021 uitspraak op het hoger beroep.

Wat kunnen we hiervan leren?

Maar van deze case kan ook veel geleerd worden.

Broer Hans was mentor en bewindvoerder van zijn zus.

Gezien haar geestelijke toestand was het niet mogelijk om een volmacht ofwel een levenstestament op te stellen.

Als ze wel bekwaam was geweest had ze immers ook een testament kunnen maken. Dan was het probleem over de verzonnen legaten helemaal niet aan de orde geweest.

Maar Hans had als bewindvoerder wel een verzoek bij de kantonrechter kunnen indienen om akkoord te gaan met schenkingen aan de neven en nicht van zijn zus Corrie. Mits goed onderbouwd was dit misschien gehonoreerd.

Kies voor een testament à la carte

En uit deze casus blijkt hoe belangrijk het is om een testament op te maken. Ook als u denkt dat het wettelijk erfrecht uw wensen voldoende dekt.

Met een bij de notaris opgemaakt testament is het mogelijk om uw nalatenschap ‘à la carte’ te verdelen.

Het is de moeite waard om, samen met uw financieel adviseur en uw notaris, te bekijken welke fiscale voordelen er zijn te behalen en op welke manier uw nalatenschap het beste verdeeld kan worden.

Volgens het wettelijk erfrecht gaat uw vermogen naar een beperkte kring ‘gerechtigden’.

Maar daar bent u helemaal niet aan gebonden. U bent helemaal vrij om zelf te bepalen wat er met uw geld gebeurt.

En kijk vooral wie er geen of minder erfbelasting betaalt dan de erfgenamen of legatarissen volgens de wet. Denk hierbij ook aan goede doelen ofwel ANBI’s.

Kies voor vruchtbare bodem

Als u uw erfgenamen en/of legatarissen met zorg uitkiest, waaronder bijvoorbeeld de kinderen van uw broers en zusters, kan uw nalatenschap tot veel meer plezier en voordeel leiden dan wanneer uw vermogen geheel willekeurig wordt ‘uitgestrooid’ en als verloren zaad op onvruchtbare bodem terecht komt.

---