blog

Haal het beste uit uw notaris!

In de tuchtrechtspraak voor het notariaat zie je nog weleens dat, als er bij een erfenis de fiscus een aanslag oplegt die niet werd verwacht, de rekening naar de notaris wordt gestuurd. Maar uit deze uitspraken blijkt ook dat de overledene vaak zelf debet was aan de gang van zaken.

Het zijn de nabestaanden die de kat de bel aanbinden. Maar die zijn niet betrokken geweest bij de actie van de erflater en gaan daardoor nogal ongenuanceerd om met de feiten.

In de komende weken zal ik een aantal van deze tuchtzaken behandelen. Hier valt veel van te leren!

Hier komt de eerste casus.

Living apart together

Paul en Coba hebben zo’n 35 jaar een affectieve latrelatie. Ze wonen (officieel) niet samen en aan een huwelijk, geregistreerd partnerschap of samenlevingscontract doen ze niet.

Op 24 december 2014 stelt notaris X een testament voor Paul op. Dat is een simpel verhaal waarbij Paul zijn vriendin Coba tot enig erfgenaam benoemt.

Op 4 oktober 2017 stelt een collega in een andere plaats, de notaris tegen wie nu een klacht is ingediend, een nieuw testament op. Dit is gelijk aan het oude alleen wordt er ook een legaat opgenomen voor de oudste zoon van Coba. Dit legaat bestaat uit een loods.

Twee jaar later overlijdt Paul.

Een torenhoge aanslag erfbelasting

Zijn nalatenschap bedraagt ruim 1,2 miljoen euro en Coba krijgt een aanslag erfbelasting van zo’n € 480.000 voor haar kiezen.

Want zij is voor de erfbelasting geen partner zodat ze maar een vrijstelling van ruim € 2.000 heeft. Verder is het hoge tarief van 30% voor de eerste (circa) € 125.000 van toepassing en voor de rest 40%.

Een partner voor de erfbelasting heeft in 2019 een vrijstelling van bijna € 640.000 en het tarief voor echtgenoten bedraagt 10 en 20%.

Een klacht tegen de notaris

Coba dient een klacht tegen de notaris in waarbij ze zich op het standpunt stelt dat de notaris haar vriend Paul had moeten wijzen op de fiscale gevolgen van zijn testament.

Met name dat er voor haar geen partnervrijstelling geldt.

De notaris verweert zich met de stelling dat Paul, vanwege het legaat voor zijn (stief)zoon, alleen om een aanvulling op zijn testament heeft gevraagd. Om praktische redenen is er één nieuw testament gemaakt. Daarbij is ze ervan uitgegaan dat het oude testament voldoende is besproken met haar voorganger.

Verder heeft ze aangenomen dat Paul, nu hij al 35 jaar een affectieve relatie met Coba heeft, wel weet dat Coba voor de erfbelasting als een derde (niet familielid) wordt aangemerkt. En omdat dit een feit van algemene bekendheid is, vindt de notaris dat ze hiervoor geen voorlichtings- of (bijzondere) waarschuwingsplicht heeft.

Een notaris heeft een zorgplicht

De Kamer voor het notariaat ’s-Hertogenbosch ziet dit anders. Die overweegt dat op een notaris een zwaarwegende zorgplicht rust om al datgene te verrichten wat nodig is voor het intreden van de rechtsgevolgen die met een rechtshandeling zijn beoogd. De wensen van de testateur dienen te worden geïnventariseerd en overeenkomstig de bedoeling dient een testament geredigeerd te worden.

Daarbij moet de notaris wijzen op de gevolgen van het testament. Ook de belangen van andere partijen zoals de erfgenamen dienen in acht genomen te worden.

De notaris had Paul dus moeten vertellen dat Coba, onder de voor haar geldende omstandigheden, een zeer hoge aanslag erfbelasting op haar bordje krijgt.

De notaris krijgt daarom een waarschuwing omdat ze niet aan haar zorgplicht heeft voldaan.

Coba heeft ook een schadeclaim ingediend die de notaris heeft doorgeschoven naar haar beroepsaansprakelijkheidsverzekering. Het is de vraag wat daar uit komt. Want in hoeverre is onze notaris  verantwoordelijk voor deze gang van zaken?

Wat vindt Paul er van?

Misschien had Paul het offer van de erfbelasting wel ingecalculeerd. Dat is niet meer te achterhalen. Dat hij Cora tot zijn enige erfgenaam benoemt en haar oudste zoon een legaat nalaat wijst ook op een bepaalde willekeur bij het opmaken van zijn testament.

Het duidt in ieder geval niet op een poging om de gevolgen van zijn overlijden zoveel mogelijk fine te tunen.

Vooral in dit soort situaties is het verstandig om in het testament een considerans op te nemen waarin de beweegredenen van de testateur om zijn testament zo op te stellen, staan beschreven. Dat heeft ook tot voordeel dat bij het vastleggen van de wensen van de testateur, de motieven om bepaalde personen als erfgenaam aan te wijzen en andere niet meer aandacht krijgen. En het voorkomt ruzie bij de kist!

Trouwen in gemeenschap van goederen bespaart veel belasting!

Als Paul en Cora wél bij de fiscale consequenties hadden stilgestaan, hadden ze de juridische en fiscale aspecten van hun relatie (waarschijnlijk) heel anders aangepakt.

Er was geen cent erfbelasting verschuldigd geweest als ze in het huwelijksbootje waren gestapt of een geregistreerd partnerschap waren aangegaan.

Bij een huwelijk of geregistreerd partnerschap in gemeenschap van goederen worden de vermogens van het echtpaar belastingvrij samengevoegd.

De helft van het vermogen van Paul komt dan ‘automatisch’ bij Cora terecht. Het vermogen van Paul was in eerste instantie 1,2 miljoen euro (de loods laat ik even buiten beschouwing).

Bij een huwelijk in gemeenschap van goederen erft Cora geen 1,2 miljoen euro maar slechts zes ton. En die valt royaal binnen de vrijstelling van € 640.000.

De andere helft van het vermogen is door het huwelijk met Paul al bij haar terechtgekomen.

De aanslag erfbelasting bedraagt dan nihil.

Een goede taxplanning bestaat ook uit het optimaal benutten van de vrijstellingen voor de erf- en schenkbelasting

We weten niet hoe Paul met zijn adviseurs, in dit geval twee notarissen en misschien ook nog een accountant of belastingadviseur, communiceerde, maar het is de vraag of dit debacle (geheel) aan de tweede notaris is toe te rekenen.

Familierechtelijke aangelegenheden zoals een huwelijk, echtscheiding en een testament zijn vaak gevoelige zaken. Met het gevaar dat niet alles ter sprake komt. Maar het is beter om eventuele schroom te overwinnen en álle vragen en twijfels op tafel te leggen.

En voor de adviseur de schone taak om goed door te vragen en de cliënt eventueel te confronteren met de nadelen van zijn wensen. 

---