blog

Gedoe met goede doelen

Veel mensen nemen een goed doel, ofwel een ANBI, op in hun testament. De stichting wordt tot erfgenaam benoemd of krijgt een legaat. Deze situatie komt vooral vaak voor als iemand geen kinderen heeft en een eventuele partner al is overleden.
 
Volgens het wettelijk erfrecht komt de nalatenschap dan terecht bij broers en zusters en/of hun kinderen. Voor deze categorie erfgenamen geldt een lage vrijstelling (in 2019 € 2.173) en bedraagt het tarief voor de schenk- en erfbelasting tot € 124.727 (2019) 30% en boven dit bedrag 40%.
 
Oudere erfgenamen
Bovendien gaat het vaak om al wat oudere mensen zodat: a. de erfgenamen nog maar weinig profijt hebben van de erfenis en b. de erfenis al na korte tijd opnieuw vererft. Er is dan een aaneenschakeling van heffingsmomenten voor de erfbelasting. De fiscus is de grootste winnaar. 
 
Hier wordt niemand blij van. Ook de familie niet. Hoewel ze toch nog wel een netto voordeeltje hebben, klagen de neven en nichten vooral over het bedrag dat de belastingdienst opeist.
 
Als de nalatenschap geheel of gedeeltelijk naar een goed doel gaat, wordt het verhaal heel anders. Mits de stichting voldoet aan de fiscale regels voor een Algemeen Nut Beogende Instelling, betaalt ze geen erfbelasting. Daardoor blijft het vermogen van de erflater intact.
Verder kunnen er met de nalatenschap nuttige en/of leuke dingen gedaan worden. Bijvoorbeeld onderzoek op medisch gebied. Of culturele zaken die meer plezier opleveren dan een forse storting in de schatkist.
 
Veel liefhebbers!
Er zijn talloze goede doelen die uw geld graag in ontvangst nemen. U wordt vaak gevraagd om een bijdrage aan het betreffende doel te geven. Om teleurstellingen te voorkomen is het belangrijk dat u, voor u een stichting  in uw testament opneemt, enig onderzoek doet naar de gang van zaken bij de stichting. Hoe wordt uw geld besteed? Is de stichting nog levensvatbaar? Vooral bij kleinere stichtingen die vanuit een particulier initiatief zijn ontstaan, schort het nog weleens aan een goede financiële organisatie. Voor de invulling van het doel zelf is er meestal wel genoeg mankracht en passie aanwezig maar om ook de goede mensen voor de administratie te vinden is vaak moeilijker.
 
En als u een paar goede doelen in uw testament heeft opgenomen, kijk dan na verloop van tijd of u deze doelen nog steeds wilt steunen en of ze nog bestaan.
 
Onlangs heeft de Rechtbank Den Haag uitspraak gedaan over een verzoek om de vereffening van zes Prinses Beatrix Fondsen te heropenen. De stichtingen waren allemaal op 31 augustus 2012 door middel van een turboliquidatie ontbonden en vereffend en daardoor direct opgehouden te bestaan.
 
De erfgenaam bestaat niet meer!
Daarna waren meerdere stichtingen in een opengevallen nalatenschap als erfgenaam of legataris aangewezen. Maar een legaat of erfstelling komt alleen tot uitvoering als de legataris of erfgenaam, ofwel het goede doel, op het moment van openvallen van de nalatenschap nog bestaat. Nu deze stichtingen niet meer bestonden, konden zij ook geen legaat of erfenis in ontvangst nemen.
 
Een van de stichtingen, de Stichting Prinses Beatrix Spierfonds, diende daarom een verzoek in om de vereffening van de stichtingen te heropenen en de stichtingen vervolgens te fuseren met verzoekster, de Stichting Prinses Beatrix Spierfonds. Daarmee zou worden voorkomen dat nieuwe legaten en erfenissen tussen de wal en het schip terecht komen en er geen recht gedaan wordt aan de wensen van een toekomstige erflater. Deze was dan niet op de hoogte van het opheffen van zijn goede doel. Anders zou hij zijn testament wel hebben aangepast.
 
De Rechtbank wees het verzoek af omdat de legaten of erfstellingen niet als een bate als bedoeld in artikel 2:23c BW konden worden aangemerkt. Op het moment van vereffening van de stichtingen bestond er namelijk nog geen rechtsverhouding tussen de erflaters en de betreffende stichtingen. Een stichting heeft namelijk pas iets te vorderen uit een nalatenschap als er iemand overleden is. Vóór dat tijdstip valt er immers geen erfenis of legaat vrij.
 
Erfgenaam of legataris?
Vooral de grotere stichtingen zoals de Nierstichting, de Hartstichting het KWF etc. willen u graag de zorg over uw nalatenschap uit handen nemen. U kunt zo’n stichting tot erfgenaam én executeur testamentair benoemen. Houd er wel rekening mee dat vooral de grotere ANBI’s zeer professionele organisaties zijn die zich heel zakelijk opstellen als ze de indruk hebben dat de afwikkeling van uw nalatenschap niet correct verloopt.
 
De volgende casus is hier een voorbeeld van. Een alleenstaande man zonder kinderen had Stichting Terre des Hommes Nederland en de Nederlandse Stichting voor het Gehandicapte Kind tot zijn erfgenamen benoemd. Zijn buren, een echtpaar, gingen hem in zijn laatste levensjaren steeds meer mantelzorg verlenen. In zijn testament had hij de twee goede doelen tot erfgenamen benoemd en  zijn woonhuis aan het echtpaar gelegateerd. Het echtpaar verkocht de woning voor € 305.000.
 
De nalatenschap bedroeg bijna € 1.700.000. Omdat de goede doelen twijfelden aan de wilsbekwaamheid van de erfgenaam toen hij zijn testament opstelde, wilden zij het testament laten vernietigen omdat dit volgens hen onder invloed van bedrog, bedreiging of onjuiste beweegredenen tot stand was gekomen. Daarop vooruitlopend eisten zij van de legatarissen een bedrag van bijna € 470.000. Dit bedrag bestond uit de opbrengst van de woning en de daarover verschuldigde erfbelasting. Omdat het echtpaar geen gevolg gaf aan dit verzoek legden de goede doelen beslag op de tot de nalatenschap behorende goederen, de woning van het echtpaar en hun privérekeningen. Om dit beslag op te heffen stelde het echtpaar een kort geding in bij de Rechtbank Amsterdam.
Uit de uitspraak van de Rechtbank blijkt dat de goede doelen een nogal gekleurd beeld schetsten van de geestestoestand van de erflater. Alles met het doel om de volledige nalatenschap in handen te krijgen. De rechter ging hier niet in mee en hief alle beslagen op.
 
Het gevolg is dat een procedure om het testament nietig te verklaren geen enkele kans van slagen heeft.  
 
Stank voor dank!
Dit is natuurlijk nooit de bedoeling geweest van deze man. Hij dacht het goed geregeld te hebben door zijn vermogen aan goede doelen na te laten en zijn buren te gedenken door voor hen een legaat vast te stellen. Maar door de actie van de goede doelen zadelde hij ze op met een hoop gedoe.
 
Dit soort acties kunt u voorkomen door het door u gekozen goede doel niet tot erfgenaam te benoemen maar het een legaat na te laten.
U kunt dan een betrouwbaar persoon tot erfgenaam benoemen. De goede doelen krijgen dan alleen een vordering op de nalatenschap.
 
Aan de vererving van een substantieel vermogen zitten al gauw meerdere voetangels en klemmen. Deze kunt u omzeilen door tijdig maatregelen te nemen. Denk bijvoorbeeld ook aan een levenstestament. Een goede executeur testamentair. Ga tijdens uw leven al periodiek schenken aan goede doelen. Dat bespaart direct inkomstenbelasting.
 
Kortom: schuif deze problematiek niet voor u uit, met de kans dat u uw erfgenamen met veel problemen opzadelt, maar laat u goed adviseren over de vele mogelijkheden om de bestemming van uw vermogen goed te regelen.
 
Kies voor maatwerk! Een eigen foundation zoals Joop van den Ende, met als resultaat het prachtige De La Mar theater, is ook een optie.

---