blog

Drie smaken voor een erfenis

Als erfgenaam heeft u drie smaken hoe met uw erfdeel om te gaan.

Zuiver aanvaarden, beneficiair aanvaarden of verwerpen.

Voor alle drie opties gelden bepaalde spelregels.

Zo kan het ‘ongemerkt’ zomaar gebeuren dat u uw erfdeel zuiver aanvaardt. Met alle gevolgen van dien.
Want als de nalatenschap per saldo negatief is, draait u op voor de schulden van de erflater.

Bij twijfel over het saldo van de bezittingen en schulden van de erflater, kunt u beter beneficiair aanvaarden.

Dan deelt u mee in het positieve saldo als de waarde van de bezittingen hoger is dan de schulden.

Wanneer de schulden hoger zijn, hoeft u niet mee te betalen aan het tekort. Dan bedraagt uw erfdeel per saldo nihil.

De drie erfgenamen kiezen verschillend.

Iemand overlijdt en vanwege een torenhoge schuld wegens overbedeling van de erflater vele jaren geleden, is het saldo van de nalatenschap negatief.

Nu doet zich de vreemde situatie voor dat twee van de drie erfgenamen kiezen voor beneficiair aanvaarden en de derde zuiver aanvaardt.

Kennelijk was er weinig contact tussen de erfgenamen waardoor dit niet met alle betrokkenen werd afgestemd. Of nummer drie liet één en ander op zijn beloop en ontdekte later dat hij onbewust zuiver had aanvaard.

Het gevolg is dat nummer drie het tekort om de vorderingen wegens onderbedeling uit te betalen, uit zijn eigen zak aan zijn twee mede erfgenamen moet vergoeden.

Maar die zijn in dit voorbeeld bereid om van hun vordering op nummer drie af te zien.

Dat kan echter tot gevolg hebben dat dit als een belastbare schenking wordt aangemerkt.

Dit probleem was helemaal niet aan de orde geweest als de drie erfgenamen dezelfde keuze hadden gemaakt.

Dus alle drie zuiver aanvaarden.

Dan waren ze alle drie in gelijke mate gerechtigd tot een negatieve boedel en was er geen sprake geweest van een onderling ongelijke situatie of een vergoedingsplicht van de één aan de ander(en).

Hetzelfde effect zou bereikt zijn als ze alle drie beneficiair hadden aanvaard.

In beide gevallen zou de vordering wegens onderbedeling niet volledig uitbetaald kunnen worden maar voor zover de nalatenschap een hoger saldo had dan nul, kon dit positieve saldo onderling verdeeld worden.
 
Eenmaal gekozen blijft gekozen.

Een alleenstaande vrouw overlijdt. Ze heeft geen kinderen. In haar testament past ze de wettelijke verdeling toe.

Dat komt er in dit geval op neer dat haar broer en zus en de twee kinderen van haar overleden broer als erfgenaam zijn aangewezen.

De nog levende broer heeft ze tot executeur testamentair benoemd.

Die vraagt een notaris om een verklaring van erfrecht en executele op te stellen.

De notaris gaat uit van de inhoud van het testament en legt vast dat de vier genoemde erfgenamen hun erfdeel zuiver aanvaarden. De akte wordt door alle vier ondertekend.

Maar de zus is al op leeftijd, alleenstaand en kinderloos. Ze heeft zuinig geleefd zodat ze haar deel van de nalatenschap helemaal niet nodig heeft.

De familie gaat in beraad en de ‘rijke erfgenaam’ wil wel afstand doen van haar erfdeel. Daarmee zou haar deel, dus 25% van het totaal, bij haar broer en de twee tantezeggers terechtkomen.

De (amateur)executeur testamentair gaat naar de griffier van de rechtbank en vult daar een formulier in waarbij zijn zus (de rijke erfgenaam) haar erfdeel verwerpt.

Maar hij beseft niet dat dit niet meer kan want zij heeft haar erfdeel al zuiver aanvaard. Hij had dit met de notaris moeten bespreken zodat die het verwerpen door deze erfgenaam in de verklaring van erfrecht kon vermelden.

De erfbelasting blijft hetzelfde.

Overigens leidt het verwerpen van een erfdeel niet tot een lagere heffing van erfbelasting. Die bedraagt minimaal het bedrag dat bij wél aanvaarden verschuldigd geweest zou zijn.

Het was uiteraard beter geweest als de erflater haar testament op tijd had geüpdatet en een gerichte keuze had gemaakt van haar erfgenamen.

Nu kan er eventueel iets ‘rechtgetrokken’ worden als de rijke erfgenaam haar erfdeel aan de mede erfgenamen schenkt.

Maar dat kost - naast de al verschuldigde erfbelasting - extra schenkbelasting met een lage vrijstelling en een hoog tarief.

Een alternatief is schenken aan goede doelen. Die zijn geen schenkbelasting verschuldigd.

Bij schenken via een periodieke uitkering, kan de schenker nog inkomstenbelasting besparen waardoor de betaalde erfbelasting voor een deel wordt gecompenseerd.

Amateurs maken gauw fouten.

Uit deze twee verhalen blijkt dat het gauw verkeerd kan gaan als leken zonder kennis van het erfrecht, hun gang gaan of juist niets doen.

In de praktijk staan bij een overlijden de nabestaanden al gauw op de stoep bij een notaris.

Maar in het algemeen is dat slechts één van de erfgenamen. Als die alleen om een verklaring van erfrecht vraagt (meestal om bankzaken en dergelijke te kunnen regelen) en niet weet of alle neuzen dezelfde kant op staan, worden er gemakkelijk brokken gemaakt.

Dit kan worden voorkomen door een professionele executeur te benoemen.

Dat moet de testateur (erflater) in zijn testament vastleggen.

En als er iemand uit de familie- of vriendenkring is aangewezen terwijl die er eigenlijk geen zin in heeft of er minder geschikt voor is, kan die een professionele vervanger aanwijzen.

Uit bovenstaande praktijkvoorbeelden blijkt dat het afwikkelen van een nalatenschap een complexe aangelegenheid kan zijn waar kennis op notarieel niveau voor nodig is.

Schroom niet om die in te roepen.

---